Butts Off the beach

Deze winter was ik aan de kust van Noord-Spanje. Behalve de fantastische golven vielen me de borden op met “Praias sen fume” – rookvrije stranden. En dat dit werkte! Minder peuken in het zand, schonere stranden. In Spanje zijn rookvrije stranden inmiddels geen uitzondering meer, maar hoe zit dat eigenlijk in Nederland?

Peuken: klein afval, groot probleem

Sigarettenpeuken lijken klein en onschuldig, maar wereldwijd vormen ze de meest gevonden vorm van zwerfafval op stranden. Nonchalant weggegooid of uitgedrukt in het zand zonder erbij stil te staan dat het strand geen grote asbak is. Elk jaar belanden er naar schatting 4,5 biljoen (!) peuken in het milieu. Ze bestaan uit plastic filters die niet afbreken én ze lekken giftige stoffen zoals nicotine, arseen en zware metalen. Slecht nieuws voor vissen, vogels en alles daartussenin. En natuurlijk ook voor ons: niemand wil zijn handdoek naast een asbak-in-het-zand uitspreiden, of erger, een peuk uit de mond van je kind trekken.

Spanje loopt voorop

Spanje is hard op weg om zijn stranden rookvrij te maken. Vooral in regio’s als Galicië en Cantabrië, maar ook de Canarische Eilanden zijn de rookvrije stranden flink in opmars. In Galicië alleen al zijn er inmiddels meer dan 70 rookvrije stranden, verspreid over 45 gemeenten. Je herkent ze aan duidelijke borden en soms aan vlaggen. Op sommige plekken wordt het rookverbod ook echt gehandhaafd met boetes, bijvoorbeeld op het populaire Playa de Las Canteras op Gran Canaria.

Deze aanpak – duidelijke communicatie én regels – lijkt effect te hebben. Veel bezoekers houden zich eraan en stranden zijn zichtbaar schoner.

En Nederland dan?

In Nederland zijn rookvrije stranden nog geen standaard, maar er begint wel wat te bewegen. Een aantal gemeenten heeft zelf het initiatief genomen om delen van het strand rookvrij te maken, vaak in samenwerking met de Rookvrije Generatie en organisaties zoals Surfrider.

Tot nu toe zijn er rookvrije zones op stranden van onder andere:

• Noordwijk

• Renesse (Schouwen-Duiveland)

• Goeree-Overflakkee (Brouwersdam)

• Den Haag (Scheveningen)

Deze zones worden meestal gemarkeerd met borden of beachflags. Handhaving? Die is er nauwelijks. Er worden (nog) geen boetes uitgedeeld. Het idee is vooral om bewustwording te creëren en mensen te vragen hun sigaret ergens anders op te steken.

In Scheveningen werd in 2023 bijvoorbeeld een proef gedaan met een rookvrij stuk strand tussen Hart Beach en strandtent Fonk. De reacties waren grotendeels positief, maar handhaving bleek lastig – simpelweg omdat er wettelijk weinig ruimte is om roken op het strand te verbieden.

Wetgeving loopt achter

In tegenstelling tot Spanje heeft Nederland geen landelijke wet die roken op stranden verbiedt. De Tabakswet regelt roken in en om gebouwen en speeltuinen, maar het strand valt daarbuiten. Gemeenten kunnen via hun eigen Algemene Plaatselijke Verordening (APV) wel rookvrije zones instellen, maar dat betekent nog niet dat ze ook juridisch kunnen optreden tegen overtreders.

Toch zijn deze initiatieven belangrijk. Want hoe vaker we op een strand komen waar roken ‘gewoon niet meer de norm’ is, hoe sneller dat beeld zich verspreidt. Net als niet roken op het werk en in openbare ruimtes nu volledig geaccepteerd is en gewaardeerd wordt.

Meer draagvlak dan je denkt

Uit een enquête van Hart van Nederland blijkt dat meer dan de helft van de Nederlanders vóór rookvrije stranden is. Zelfs onder rokers vindt 1 op de 4 dat een verbod een goed idee zou zijn. Het is dus zeker niet zo dat er massaal weerstand is – veel mensen willen juist bijdragen aan een schoner en gezonder strand.

Wat doet Surfrider Foundation?

Surfrider Foundation zet zich al jaren in voor schone, veilige en rookvrije stranden. Onder het motto "Butts Off the Beach" voeren we campagne tegen sigarettenvervuiling – van peuk tot plastic.

Want hoewel er stappen gezet zijn, is er nog veel werk te doen. Sigarettenpeuken zijn een van de meest gevonden vormen van afval op het strand, en het begint allemaal bij de manier waarop ze worden weggegooid. Daarom zetten wij in op slimme, praktische oplossingen én bewustwording.

🔹 Pocket asbakken met een missieIn samenwerking met beachbars en Ocean Friendly Restaurants (OFR's) delen we handige pocket ashtrays uit: herbruikbare zakasbakken waarmee rokers hun peuk netjes mee naar huis kunnen nemen in plaats van hem in het zand te drukken. Een simpele maar doeltreffende stap richting een schoner strand.

🔹 Bewustwording op de juiste plekDoor deze zakasbakjes te combineren met duidelijke communicatie rond strandtenten en horeca, maken we strandgangers bewust van de impact van sigarettenafval op het milieu en het zeeleven.

🔹 Van lokaal naar landelijkDe volgende stap? Pocket ashtrays en campagneborden langs de hele Nederlandse kust. Zo willen we een grotere beweging creëren, met als uiteindelijk doel: een strand waar roken niet meer normaal is – en peuken niet meer te vinden zijn.

Met jouw hulp, en die van strandbezoekers, ondernemers en beleidsmakers, kunnen we samen zorgen voor een rookvrije kustlijn. Schoon zand, schone longen, blije oceaan.

Tot slot

Een rookvrij strand betekent niet dat rokers niet welkom zijn. Het betekent wél dat we samen kiezen voor een gezonde en schone leefomgeving. Voor surfers, kinderen, strandgangers én het zeeleven.

Voeten in het zand, zon op je gezicht en geen peuken in het zicht. Yay?