Plasticverdrag: Een Laatste Kans in Genève?

Dit artikel is een vertaling van een originele blogpost, gepubliceerd op Surfrider.eu

Afgelopen december slaagden de 175 landen die bijeenkwamen voor de vijfde onderhandelingsronde van het Globale Plasticverdrag er niet in een akkoord te bereiken. Dit kwam voor een groot deel door verschillende olieproducerende staten die de belangrijkste besproken punten blokkeerden.

Omdat er geen conclusie werd bereikt, zal wat de laatste onderhandelingssessie had moeten zijn, nu worden gevolgd door een nieuwe sessie (5.2), die van 5 tot 14 augustus in Genève zal plaatsvinden.

Net als de vorige keer staat er veel op het spel. De milieu- en gezondheidsrisico’s die samenhangen met plasticvervuiling hoeven niet meer te worden bewezen: plastic is overal, niet alleen in ecosystemen en de atmosfeer, maar ook in het voedsel dat we eten, het water dat we drinken en zelfs in ons lichaam. Het is dringend noodzakelijk om internationaal actie te ondernemen!

Het is essentieel dat er een tekst wordt bereikt die voldoet aan het oorspronkelijke mandaat, juridisch bindend is, en als centraal principe de reductie van de wereldwijde plasticproductie heeft, naast de vermindering of zelfs eliminatie van problematische producten en stoffen.

Surfrider zal aanwezig zijn en de onderhandelingen nauwlettend volgen om druk uit te oefenen en een juridisch bindend Plasticverdrag te verkrijgen.

Context en Belangrijkheid: Enkele Herinneringen

De onderhandelingen zullen gebaseerd zijn op de laatste tekst van de voorzitter van het Internationaal Onderhandelingscomité, Luis Vayas Valdivieso. Deze versie toont echter een lager ambitieniveau dan de vorige teksten op essentiële punten, zoals de reductie van productie, en bevat verschillende tegenstrijdigheden.

De scheidingslijn tussen partijen is duidelijk. Aan de ene kant hebben 96 staten afgelopen juni de Nice Call (de Nice Wake Up Call) goedgekeurd, een oproep voor een ambitieus verdrag. Aan de andere kant verzet een coalitie onder leiding van olieproducerende landen (Egypte, Saoedi-Arabië, Koeweit, Rusland) zich tegen elke vermelding van de volledige levenscyclus van plastics en wil zij het verdrag beperken tot uitsluitend afvalbeheer. Deze landen weigeren ook gezondheidskwesties en de meest recente wetenschappelijke gegevens te integreren.

In dit blokkerende klimaat pleiten sommige NGO’s en progressieve staten voor het gebruik van meerderheidsstemmen in plaats van de traditionele consensusmethode. De tekst of bepaalde artikelen zouden aan een stemming onder staten kunnen worden voorgelegd. Dit zou een keerpunt kunnen zijn in het internationale milieubeleid.

Prioriteiten van Surfrider

Als lid van de Break Free From Plastic-beweging hopen wij sterk dat de lidstaten overeenstemming bereiken over bepalingen voor een juridisch bindend verdrag om effectief de plasticvervuiling te verminderen en bij te dragen aan het beëindigen van de drievoudige planetaire crisis van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling.

We zullen aandacht besteden aan een aantal centrale punten:

1. Vermindering van Wereldwijde Productie: Actie aan de Bron

De eerste prioriteit is het opnemen van een bindend doel en een streefwaarde voor het verminderen van de wereldwijde productie van plastic materialen in het verdrag. Deze aanpak volgt eenvoudige logica: om vervuiling echt te verminderen, moet de productie bij de bron worden teruggedrongen.

Het verdrag moet wetenschappelijke richtlijnen definiëren om wereldwijde doelstellingen vast te stellen, afgestemd op klimaat- en biodiversiteitsdoelen. Dit impliceert ook een aanzienlijke versterking van de bijlagen van artikel 3, die in hun huidige vorm geen significante vermindering van plasticvervuiling mogelijk maken. Het is cruciaal om een lijst op te nemen van producten die met prioriteit moeten worden verminderd – met name wegwerpplastics zoals flessen – en een lijst van producten die verboden moeten worden, met precieze deadlines.

Verpakkingsproducten, die 40% van de wereldwijde plasticproductie vertegenwoordigen, moeten absoluut in deze beperkingen worden opgenomen, evenals problematische chemische additieven. In dit verband roepen meer dan honderd NGO's op tot een deplasticisering van ons water.

2. Opzettelijk Toegevoegde Microplastics en Sigarettenfilters: Specifieke Vervuilingen Aanpakken

Twee soorten vervuiling verdienen bijzondere aandacht:

Opzettelijk toegevoegde microplastics in talloze producten vormen een onzichtbare vorm van vervuiling met aanzienlijke impact op mariene ecosystemen. Het behouden van hun vermelding in bijlage 3 van artikel 3 is van cruciaal belang.

Sigarettenfilters, gemaakt van celluloseacetaat (plastic), vormen het afval dat het vaakst op stranden wordt opgeruimd en een belangrijke bron van chemische en microplasticvervuiling van de oceanen. Dit verdrag biedt de historische kans om ze wereldwijd te verbieden. Hun opname in de annex van te elimineren producten is al voorgesteld in de tekst van de voorzitter en kan mogelijk worden bereikt dankzij een door Surfrider gevoerde campagne via Chilli.

3. Voorkom Lekkages en Verspreidingen van Microplastics in het Milieu

Naast de opzettelijk toegevoegde microplastics moet het verdrag zich ook richten op onvrijwillige lekkages van microplastics, vooral van industriële plasticpellets, die een belangrijke bron van vervuiling vormen. Lekkages van deze pellets (GPI), grotendeels te voorkomen door betere industriële praktijken, zijn de op één na belangrijkste bron van "primaire" microplastics.

Het verdrag moet daarom bindende maatregelen bevatten om deze industriële verliezen drastisch te verminderen en praktijken voor het hanteren, vervoeren en opslaan van plastic materialen strikt te reguleren.

4. Bevorder Duurzame Oplossingen boven Valse Alternatieven

Het verdrag moet systemen voor hergebruik en navulling promoten boven de valse oplossingen die wijdverspreid door de industrie worden gepromoot. Biologisch afbreekbare of bio-gebaseerde plastics, hoewel gepresenteerd als ecologisch, blijven deels afkomstig van olie, vereisen vervuilende productieprocessen en hebben een vergelijkbare eindfase als conventionele plastics.

Voor veel producten van wegwerpplastic bestaan al duurzame alternatieven, met name hergebruik. Het verdrag moet duidelijke doelstellingen bevatten voor het verminderen van wegwerpplastic via de ontwikkeling van systemen voor hergebruik en het elimineren van gevaarlijke chemische stoffen in de hele waardeketen.

5. Zorg voor Rechtvaardige en Effectieve Financiering

Financiering is een cruciale hefboom voor het succes van het verdrag. Regelingen voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (EPR), die het "vervuiler betaalt"-principe toepassen, kunnen effectieve instrumenten zijn, mits ze echte transformatie ondersteunen en reductie aan de bron mogelijk maken.

EPR moet niet beperkt blijven tot het financieren van afvalbeheer, maar ook bovenstroomse marketing van problematische producten terugdringen, met effectieve prikkelsystemen: ambitieuze bonus-malusregelingen, uitsluiting van gevaarlijke of niet-recycleerbare producten, transparante monitoring en een governance waarin niet alleen producenten, maar ook het maatschappelijk middenveld worden betrokken.

Andere mogelijke initiatieven zijn het onderzoeken van een mondiale belasting op nieuwe plastic polymeren om de particuliere sector verantwoordelijker te maken.

6. Bestrijd Belangenconflicten

Het verdrag moet expliciete maatregelen opnemen tegen belangenconflicten om commerciële druk te weerstaan, met name van de plastic-, tabaks-, fossiele brandstoffen- en petrochemische industrieën. Deze sectoren gebruiken aanzienlijke middelen om de onderhandelingen te beïnvloeden en bindende maatregelen te verzwakken.

Een Laatste Kans voor Internationale Actie

Deze tien dagen in Genève zullen bepalen of de internationale gemeenschap erin slaagt om het eerste bindende verdrag over plasticvervuiling aan te nemen. Onderhandelaars hebben de kans om een historisch precedent te scheppen in mondiale milieugovernance.

Het gaat hier niet om het sluiten van wéér een verdrag over afvalbeheer, maar om het aannemen van een juridisch instrument dat de productie zelf aanpakt – een punt dat NGO’s niet zullen nalaten te benadrukken.

Surfrider zal aanwezig zijn om de eisen voor bescherming van de oceanen kracht bij te zetten en te pleiten voor een verdrag dat werkelijk opgewassen is tegen de uitdagingen. Want naast de technische en diplomatieke aspecten, is het uiteindelijk de toekomst van onze aquatische ecosystemen en onszelf die op het spel staat in deze laatste onderhandelingsronde.